Fazla Mesai Ücreti Davası

4857 Sayılı İş Kanunu m. 63’te işçilerin çalışma saatleri haftalık en çok kırkbeş saat olduğu düzenlenmiş bulunmaktadır. İş sözleşmesi ile aksinin kararlaştırılmaması halinde haftalık kırkbeş saat olan çalışma süresi işyerinde haftanın çalışılan günlerine eşit bir şekilde bölünerek uygulanması gerekmektedir.

Yukarıda bahsedildiği üzere kural olarak haftalık çalışma saati en fazla kırkbeş saattir. Ancak, İş Kanunu ve farklı mevzuatlarda yapılan işin niteliği, işin yapıldığı zaman gibi unsurlar dikkate alınarak bazı özel çalışma saatleri de düzenlenmiştir. Bunlara birkaç örnek vermek aşağıda sayılacaktır.

İş Kanunu m. 63/1 uyarınca, yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde yedi buçuk saati, haftada otuzyedibuçuk saati aşamaz. Burada, maden işçilerinin yaptığı işin tehlikeli olduğu da düşünülerek işçi lehine emredici bir kanuni düzenleme yapıldığı görülmektedir. Maden işçilerinin haftalık 37,5 saatten fazla çalıştırılmaması gerekmektedir. Kanun hükmüne karşın, haftalık 37,5 saatten fazla çalışan maden işçileri fazla mesai (çalışma) ücretine hak kazanacaktır.

İş Kanunu m. 69 uyarınca işçilerin gece çalışması yedibuçuk saati geçemez. İş Hukuku anlamında gece saat 20.00 ile 06.00 arasında geçen süredir. İşçilerin gece saatlerinde 7,5 saatten fazla çalıştırılması yasaktır. 7,5 saatten fazla gece çalışması yapan işçi haftalık 45 saatten fazla çalışmasa dahi fazla mesai ücretine hak kazanır.

Kurşun ve arsenik işlerinde, cam sanayii işlerinde, civa sanayii işlerinde, çimento sanayii işlerinde, havagazı ve kok fabrikalarıyla termik santrallerdeki işlerde, çinko sanayii işlerinde, bakır sanayii işlerinde, alüminyum sanayi işlerinde, demir ve çelik sanayii işlerinde, döküm sanayii işlerinde, kerpit sanayii işlerinde, asit sanayi işlerinde, kaynak işlerinde, akümülatör işlerinde, gürültülü işlerde, yeraltı işlerinde, tarım ilaçları kullanımı işlerinde günlük yedibuçuk saatten fazla çalıştırma yaptırılamaz. Bu işlerde çalışan işçilerin çalışma saati günlük yedibuçuk saati aşarsa haftalık çalışma saati kırkbeş saati aşmasa dahi fazla mesai ücretine hak kazanır.

Mevzuatımızdaki çalışma sürelerine ilişkin sınırlamaların bunlardan ibaret olmadığını belirtmek gerekir. Daha pek çok mevzuatta farklı işler için çalışma süresi sınırlamaları bulunmaktadır. Bu sürelerin aşılması yasak olmakla birlikte, aşılması halinde işçiye fazla mesai ücreti ödenmesi gerekmektedir.

 Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

            Yukarıda açıklandığı üzere işçinin haftalık kırkbeş saatten fazla çalışması halinde veya özel çalışma saatine göre çalışması gereken saati aşan her saati için fazla mesai ücretine hak kazanır. Fazla mesai ücreti yüzde elli zamlı olarak ödenir. Fazla mesai ücreti işçinin çıplak ücreti esas alınarak hesaplanmaktadır.

            Günlük çalışma saatleri hesaplanırken gün içerisindeki ara dinlenmesi (yemek molası, çay molası vs.) sürelerin düşülmesi gerekmektedir.

            Gelin fazla mesai ücretinin nasıl hesaplanacağını bir örnek üzerinde görelim. Haftalık kırkbeş saat çalışılması gereken normal bir işte bir işçinin haftanın altı günü sabah 08.00’de girip akşam 18.30’a kadar çalıştığını ve bu işçinin aylık net çıplak ücretinin 3.000,00 TL olduğunu düşünelim ve işyerinde her gün bir saat öğle yemeği molası verildiğini düşünelim. Bu işçi fazla mesai ücreti hak etmiş midir? Hemen bakalım: 08.00 – 18.30 arasında toplam 10,5 saat bulunmaktadır. Bu süreden 1 saat yemek molası düşüldüğünde günlük çalışma süresi 9,5 saat olarak ortaya çıkmaktadır. 9,5 saati de haftanın çalışılan gün sayısı olan 6 ile çarptığımızda haftalık 57 saat çalışma süresine ulaşmaktayız. 57 saatten haftalık azami çalışma süresi olan 45’i çıkardığımızda bu işçinin haftalık 12 saat fazla mesai yaptığı ve 12 saatlik fazla mesai ücretine hak kazandığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

            Peki bu işçinin haftalık fazla mesai ücreti alacağı kaç TL’dir? Yargıtay kararlarına göre işçinin aylık çalışma saatinin 225 olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla işçinin bir saatlik %50 zamlı ücretini bulmak için aylık çıplak net ücretini 225’e bölüp 1,5 ile çarpmamız gerekiyor. 3.000,00 TL / 225 * 1,5 = 19 TL. 19 TL işçiye ödenmesi gereken yapmış olduğu bir saatlik fazla mesai ücretidir. Örneğimizde işçi haftalık 12 saat fazla mesai yapıyordu. 19 TL * 12 = 228 TL. Görüldüğü üzere bu işçinin hak etmiş olduğu haftalık fazla mesai ücreti net 228 TL olarak hesaplanmaktadır.

Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen İşçinin Hakları Nelerdir?

            Fazla Mesai (Fazla Çalışma) Ücreti usulüne uygun hesaplanarak işveren tarafından işçiye ödenmezse işçi iş sözleşmesini İş Kanunu m. 24 uyarınca haklı nedenle derhal fesih edebilir. Bu halde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır ve işçinin işten ayrılması için ihbar süresini beklemesi gerekmez.

            Bunun yanında işçi elbette ki, ödenmeyen fazla mesai ücretleri için icra takibi veya dava açarak bu alacaklarını faizi ile birlikte işverenden tahsil edilmesini talep edebilir.

Fazla Mesai Ücretine İşleyecek Faiz?

            İş Kanunu uyarınca fazla mesai ücreti alacağına bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanmalıdır. Yargıtay bu faiz oranının bankalarca mevduata fiilen uygulanan en yüksek faiz oranı olduğunu hüküm altına almıştır. Dolayısıyla fazla mesai ücretine ilişkin icra takibi veya dava açılırken işleyecek faiz hesaplanırken bankalardan faizin talep edileceğine döneme ilişkin fiilen uygulanan en yüksek mevduat faiz oranlarının öğrenilmesi önem arz etmektedir.

            Fazla mesai ücreti alacağına işleyecek faizin başlangıç tarihi daha evvel temerrüt söz konusu değilse, dava veya icra takibinin açıldığı tarihtir.

Fazla Mesai Ücreti Alacağı Zamanaşımı Süresi?

            İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu uyarınca fazla mesai ücreti alacağı beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Fazla mesai ücreti alacağı dönemsel bir alacak olduğu için fazla mesai ücretinde zamanaşımı da dönemsel olarak hesaplanmaktadır. Örneğin, 01.01.2012 tarihinden 01.01.2018 tarihine kadar çalışan bir işçi düşünelim. Bu işçi 01.01.2021 tarihinde fazla mesai ücreti davası açarsa 01.01.2021 tarihinden beş yıl öncesi olan 01.01.2016 tarihinden itibaren fazla mesai ücreti alacakları için zamanaşımı söz konusu değildir. 01.01.2016 tarihinden önceki fazla mesai ücreti alacakları bakımından zamanaşımı süresi dolmuş bulunmaktadır. 

            Zamanaşımı süresi hesaplanırken zamanaşımını durduran ve kesen sürelere de dikkat edilmesi gerekir. Örneğin, yukarıdaki olayda Covid-19 Salgını nedeniyle 13.03.2020 – 15.06.2020 tarihleri arası zamanaşımı süreleri Kanun ile durdurulmuştur. Dolayısıyla zamanaşımı hesabı yapılırken 13.03.2020 – 15.06.2020 tarihi arası kadar sürenin 01.01.2016 tarihi öncesine eklenmesi gerekmektedir. Bunun gibi, dava şartı arabuluculuk yoluna başvurulması ile de zamanaşımı süresi durmaktadır ve arabuluculuk süreci sonuçlanıncaya kadar zamanaşımı süresi işlememektedir.

            Fazla mesai ücreti davasına ilişkin aklınıza takılan her türlü soru için iletişim bölümünden bize mesaj yazarak ulaşabilirsiniz.

Av. Emir KARAKOL